واریس ، دلایل و درمان — به زبان ساده

واریس رگ‌های پا، یکی از رایج‌ترین مشکلات زندگی بی‌تحرک امروزی است که عواملی مانند چاقی، استفاده مداوم از کفش‌های پاشنه‌بلند، لباس‌های تنگ و قرار دادن پاها بر روی هم، آن را تشدید می‌کنند. در این نوشتار، به معرفی نشانه‌های واریس و عوارض آن می‌پردازیم و همچنین، چند حرکت اصلاحی مناسب برای پیشگیری و درمان خانگی واریس و انواع درمان‌های کلینیکی موجود برای آن را مرور می‌کنیم.

واریس چیست؟

«رگ‌های واریسی» (Varicose Veins) سیاهرگ‌های برآمده و پیچ‌خورده‌ای هستند که به راحتی در زیر پوست، لمس می‌شوند. واریس می‌تواند در هر نقطه از بدن اتفاق بیفتد، اما بیشتر در پاها دیده می‌شود. وجود رگ‌های واریسی، یک بیماری بالینی جدی محسوب نمی‌شود. اما، به نوبه خود، می‌تواند ناراحت کننده باشد و در برخی موارد، به مشکلات جدی‌تری منجر شود. علاوه بر این، منظره رگ‌های برآمده، ممکن است بسیار جلب توجه کند، که خود، می‌تواند باعث احساس ناراحتی یا خجالت در افراد شود.

علت واریس چیست؟

رگ‌های واریسی، به دلیل افزایش فشار خون در رگ‌ها ایجاد می‌شوند و اغلب، در سیاهرگهای نزدیک به سطح پوست (سیاهرگ‌های سطحی) دیده می‌شوند. خون، توسط دریچه‌های یک طرفه در رگ‌ها، به سمت قلب حرکت می‌کند. ضعیف شدن یا آسیب دیدن دریچه‌ها، منجر به تجمع خون در رگ‌ها خواهد شد. این اتفاق، ‌به نوبه خود، باعث متورم شدن رگ‌ها می‌شود. نشستن یا ایستادن به مدت طولانی، می‌تواند باعث جمع شدن خون در رگ‌های پا شود و فشار داخل وریدها را افزایش دهد. رگ‌ها در اثر افزایش فشار، کشیده می‌شوند و این ممکن است دیواره رگ‌ها را ضعیف کرده و به دریچه‌ها آسیب برساند.

 

فاکتورهای خطر واریس چیست؟

وجود رگ‌های واریسی، ممکن است در بعضی از خانواده‌ها رایج باشد و به نسل‌های بعدی به ارث برسد. اما علاوه بر ویژگی‌های ژنتیکی، برخی عادات و سبک زندگی غلط نیز در ایجاد و تشدید علائم واریس، موثرند. همانطور که گفتیم، افزایش فشار در وریدها ممکن است باعث ایجاد واریس شود. عواملی که ممکن است این فشار را افزایش دهند، عبارتند از:

• اضافه وزن یا چاقی
• افزایش سن
• زن بودن
• بی‌تحرک بودن
• آسیب دیدگی پا
• بارداری
• سیگار کشیدن
• مصرف قرص‌های ضد بارداری خوراکی یا هورمون درمانی دوران یائسگی

ترومبوز ورید عمقی (Deep vein thrombosis | DVT)، یک بیماری جدی است که با لخته شدن خون در سیاهرگ‌های عمقی بدن، همراه است. این وضعیت، معمولاً در واریس اتفاق نمی‌افتد. به این دلیل که واریس، روی سیاهرگ‌های نزدیک به سطح پوست – و نه رگ‌های عمقی – تأثیر می‌گذارد. با این حال، با شدت یافتن رگ‌های واریسی، احتمال کمی برای ایجاد لخته خون، در رگ‌های عمیق نیز وجود دارد.

لخته‌های خون، به مراقبت‌های پزشکی فوری نیاز دارند. علائم ایجاد لخته در خون، شامل درد، تورم و قرمزی پا است. لخته شدن خون، ممکن است در بازوها یا سایر قسمت‌های بدن نیز اتفاق بیفتد. اگر علائمی دارید که ممکن است به معنی لخته شدن خون باشد، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.

ممکن است یک تکه از لخته، از آن جدا شود و همراه با جریان خون، به ریه‌ها برود. این وضعیت، «آمبولی ریوی» (Pulmonary Embolism)، نام دارد و یک وضعیت پزشکی بسیار جدی است. به طوری که حتی ممکن است باعث مرگ شود. علائم این عارضه، شامل درد قفسه سینه، مشکل تنفس، سرفه، وجود خون در سرفه، ضربان قلب سریع، تعریق و غش کردن است. اگر علائمی دارید که ممکن است به معنی لخته شدن خون در ریه‌ها باشد، بلافاصله از اورژانس، کمک بگیرید

علائم واریس چیست؟

موارد زیر، شایعترین علائم واریس به شمار می‌روند. اگر چه هر فردی ممکن است تجربه متفاوتی از علائم را داشته باشد، اما معمولا علائم کلی واریس، شامل موارد زیر هستند:

• تغییر رنگ در پوست
• کبودی روی پاها
• بثورات پوستی
• احساس سنگینی، سوزش یا درد در پاها

واریس شدید، ممکن است در نهایت، تورم خفیف ولی پایدار ایجاد کند که می‌تواند منجر به مشکلات جدی‌تری در پوست و بافت شود. این عوارض، شامل زخم و دردهای غیر بهبودی است.

علائم واریس، ممکن است شبیه سایر مشکلات پزشکی باشد و منجر به تشخیص اشتباه، شود. برای تشخیص صحیح، همیشه با پزشک متخصص، صحبت کنید.

واریس چگونه تشخیص داده می‌شود؟

روش‌های رایج در تشخیص بالینی واریس،‌ عبارتند از:

• گرفتن شرح حال پزشکی
• معاینه فیزیکی
• سونوگرافی دوبلکس. نوعی سونوگرافی عروقی، که برای بررسی جریان خون و ساختار رگ‌های پا انجام می‌شود.

 

 

انواع روش های درمان واریس چیست؟

درمان خاص واریس، توسط مراکز درمانی، بر اساس موارد زیر تعیین می‌شود:

• سن، سلامت کلی و سابقه پزشکی فرد
• وسعت ناحیه درگیر
• علائم و نشانه‌های مشاهده شده
• تحمل فرد نسبت به داروها، مراحل یا روشهای درمانی خاص
• پیش‌بینی پزشک از روند پیشرفت واریس
• ترجیح بیمار

در صورت عدم وجود علائم، ممکن است درمان پزشکی لازم نباشد. با این حال، گاهی اوقات بدون انجام درمان موثر، واریس ممکن است بدتر شود.

درمان واریس پا با ورزش

به ویژه در مراحل ابتدایی واریس، می‌توان آن را با چند حرکت ساده، در خانه، درمان کرد. نمونه‌ای از این حرکات اصلاحی، در شکل زیر،‌ نشان داده شده است.

 

روش‌های غیرکلینیکی درمان و کنترل واریس، شامل موارد زیر است:

• بالا نگه‌داشتن پاها. در بسیاری از موارد، به افراد، آموزش داده می‌شود که 3 یا 4 بار در روز و هر بار، حدود 15 دقیقه پاها را بالاتر از سطح قلب خود قرار دهند. در مواردی که افراد،‌ به واسطه شغل یا وضعیت جسمانی خود، برای مدت طولانی، نیاز به نشستن یا ایستادن دارند، خم کردن (تا کردن) پاها به طور مداوم می‌تواند به گردش خون کمک کند.
  در صورت خفیف یا متوسط بودن واریس، بالا بردن پاها می‌تواند به کاهش تورم آن‌ها کمک کند و علائم دیگر را تسکین دهد.
• جوراب‌های فشاری. این جوراب‌های الاستیکی، باعث فشردگی رگ‌ها می‌شوند و از جمع شدن خون در پاها جلوگیری می‌کنند. پوشیدن مداوم جوراب‌های فشاری، در بهبود علائم واریس، تاثیر فراوانی دارد.

 

 

درمان کلینیکی واریس

اگر واریس، پیشرفت کرده باشد، یا به هر دلیل، انجام حرکات اصلاحی، ممکن نباشد، می‌توان از فناوری‌های پزشکی، برای درمان آن، بهره گرفت. تعدادی از این روش‌ها در ادامه،‌معرفی شده‌اند.

• اسکلروتراپی (Sclerotherapy). اسکلروتراپی، متداول‌ترین روش درمانی برای رگ‌های عنکبوتی و واریسی است. در این روش، یک محلول نمکی یا محلول شیمیایی دیگری، به وریدهای واریسی تزریق می‌شود و به این ترتیب، آن‌ها را از دستگاه گردش خون، حذف می‌کنند.
  به بیان دیگر، با این روش، سیاهرگ‌های واریسی، دیگر در کار خون‌رسانی،‌ شرکت نمی‌کنند و رگ‌های دیگری، وظیفه آن‌ها را بر عهده می‌گیرند.

 

 

  فرسایش حرارتی با لیزر (ٰThermal Ablation). برای درمان رگ‌های واریسی، ممکن است از لیزر یا انرژی فرکانس رادیویی استفاده شود. در این روش، یک فیبر کوچک از طریق لوله باریکی به نام کاتتر، به ورید واریسی وارد می‌شود.
از انرژی لیزر یا فرکانس رادیویی، برای رساندن گرما به دیواره ورید واریسی استفاده می‌شود. این گرمایش، موجب تخریب دیواره رگ و در نتیجه، حذف آن از دستگاه گردش خون، خواهد شد.

  «برش ورید» (Vein Stripping). این روش، بر پایه جراحی استوار است و سیاهرگ واریسی را از بدن، خارج می‌کند.

 

«میکروفلبکتومی» (Microphlebectomy). در این روش، ابزارهای ویژه‌ای، از طریق چند برش کوچک (شکاف) وارد رگ می‌شوند و پس از تخریب آن، رگ واریسی، به کمک سوزن‌های کوچک یا دستگاه ساکشن، از بدن، خارج می‌شود. این روش، ممکن است به تنهایی یا همراه با روش «برش ورید» انجام شود.

 

عوارض واریس چیست؟

واریس معمولاً جدی نیست. اما، ممکن است عوارضی به همراه داشته باشد که مهمترین آن‌ها عبارتند از:

• التهاب یا تورم وریدها (فلبیت)
• لخته شدن خون

آیا می‌توان از واریس جلوگیری کرد؟

مراحل جلوگیری از واریس شامل موارد زیر است:

• وزن خود را در حالت متعادل، نگه دارید.
• به طور منظم، ورزش کنید.
• در حالت نشسته، پاهای خود را بالا بگذارید و از آویزان کردن آن‌ها به مدت طولانی، خودداری کنید.
• در حالی که نشسته اید پاهای خود را روی هم نیندازید.
• لباس تنگ نپوشید.
• کفش پاشنه بلند نپوشید.